Aleksandra Piłsudska

Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska (ur. 12 grudnia 1882 w Suwałkach, zm. 31 marca 1963 w Londynie) – działaczka niepodległościowa, służyła w Legionach Polskich, odznaczona Orderem Virtuti Militari, działaczka PPS i POW, druga żona Józefa Piłsudskiego.
Jej rodzicami byli Piotr Paweł Szczerbiński (ur. 30 czerwca 1846 w Suwałkach, zm. 25 marca 1896 tamże), urzędnik magistratu, syn Michała i Anny z Dormejków, oraz Julia Jadwiga (ur. 14 kwietnia 1852, zm. 25 stycznia 1894 w Suwałkach), córka Stanisława Zahorskiego i Karoliny z Truskolaskich. Po śmierci rodziców jej wychowaniem zajęły się babka Karolina Zahorska i ciotka Maria Zahorska. W 1901 ukończyła gimnazjum w Suwałkach, po czym w latach 1901–1904 uczęszczała na kursy handlowe J. Siemiradzkiej, a ponadto studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 rozpoczęła pracę urzędniczki w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli.

W 1904 wstąpiła do PPS. Brała udział w wielu akcjach bojowych, w tym w akcji pod Bezdanami i w napadzie na bank Państwowy w Kijowie. W 1907 została aresztowana przez policję rosyjską w Warszawie, jednak zwolniona z braku dowodów. Następnie udała się do Kijowa. Józefa Piłsudskiego poznała w maju 1906. Przeniosła się do Lwowa, gdzie pracowała w biurze fabrycznym. Nawiązała współpracę ze Związkiem Strzeleckim oraz współtworzyła Towarzystwo Opieki nad Więźniami Politycznymi.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich i została przydzielona do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady Legionów Polskich, była komendantką kurierek legionowych. Po rozwiązaniu oddziału działała w konspiracji na terenie okupacji pruskiej przechowując broń i przewożąc literaturę. Działała w POW, za co została aresztowana przez Niemców w listopadzie 1915. Była internowana w obozie w Szczypiornie. Została zwolniona po akcie 5 listopada 1916. Wróciła do Warszawy, gdzie pracowała jako urzędniczka w biurze suszarni jarzyn. Od 1917 do 1918 pracowała w POW jako kurierka materiałów wybuchowych i jako wywiadowca.

7 lutego 1918 Aleksandra urodziła córkę Wandę (zm. 16 stycznia 2001), a 28 lutego 1920 drugą córkę Jadwigę (zm. 16 listopada 2014). Piłsudski nie mógł się z nią ożenić, bo jego żona Maria Piłsudska nie zgadzała się na rozwód. Po 15 latach bliskiej znajomości, ślub z Józefem Piłsudskim odbył się 25 października 1921. Stało się to dopiero po śmierci Marii, kiedy Józef Piłsudski był Naczelnikiem Państwa.

Józef i Aleksandra Piłsudscy mieszkali w willi Milusin w podwarszawskim Sulejówku. Piłsudski spędził zimę 1930/1931 na Maderze w towarzystwie Eugenii Lewickiej dając powody do pytań o rozpad małżeństwa.

Piłsudska prowadziła działalność honorową i społeczną. Od 1926 zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Po 1926 zajmowała się pozyskiwaniem finansów dla stowarzyszenia „Nasz Dom”, które prowadziło zakład dla sierot. Z kolei w Rodzinie Wojskowej organizowała w Warszawie przedszkola i szkoły powszechne dla rodzin wojskowych. W stowarzyszeniu „Osiedle” wspierała mieszkańców baraków dla bezdomnych w Warszawie, a w towarzystwie „Opieka” zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży. Działała także w Unii Obrończyń Ojczyzny, organizacji utrzymującej łączność między kombatantami pierwszej wojny światowej. Współredagowała dwa tomy wspomnieniowe uczestniczek działań niepodległościowych. Do 1939 pełniła funkcję przewodniczącej głównej komisji rewizyjnej obywatelskiego Komitetu Akcji Pomocy Zimowej.

Po wybuchu II wojny światowej, agresji Niemiec i agresji ZSRR na Polskę 1939 Aleksandra wraz z córkami Wandą i Jadwigą ewakuowała się do Wilna, dalej do Kowna na Litwie, a następnie, po rozpoczęciu okupacji Wilna, do Rygi, po czym odleciała rejsowym samolotem szwedzko-sowieckiego towarzystwa lotniczego z Łotwy do Szwecji, a następnie samolotem specjalnym do Londynu. Zmarła w 1963. Została pochowana na cmentarzu North Sheen. 28 października 1992 jej prochy zostały złożone w grobowcu rodzinnym na warszawskich Powązkach.